Bezsenność u niemowląt i małych dzieci definiuje się nieco inaczej niż u dorosłych. Są to trudności w zasypianiu, częste lub przedłużające się wybudzenia w nocy lub wczesne budzenie się, mające negatywny wpływ na dziecko, albo jego rodzinę. Trudności w zasypianiu mogą wyrażać się niechęcią do pójścia spać lub przedłużonym czasem od zgaszenia światła do zaśnięcia. Kryterium czasowym jest występowanie takich epizodów co najmniej 3 razy w tygodniu przez 3 miesiące. Bezsenność dotyka nawet 20-30% małych dzieci, co rzutuje na funkcjonowanie w dzień nie tylko samego dziecka, ale także członków rodziny. Jest to problem, którego nie można bagatelizować, gdyż wykazano zwiększenie częstości występowania depresji u matki a także aktów przemocy wobec dziecka.
Ile snu potrzebuje dziecko?
Warto wiedzieć, że istnieją normy snu dla danej grupy wiekowej, ale długość snu jest charakterystyczną cechą dla danego dziecka, zwłaszcza w pierwszym roku życia. Konsolidacja snu, czyli przesypianie nocy, występuje zwykle między 8 tygodniem a 3 miesiącem życia. Do tego czasu ustala się rytm dobowy, w którym ostatecznie większość snu wypada w nocy. Sen dziecka, podobnie jak u osoby dorosłej, składa się z cykli, pomiędzy którymi dochodzi do wybudzeń. U zdrowego dziecka występuje 2-6 wybudzeń pomiędzy cyklami. Równolegle z konsolidacją pojawia się zdolność do samoregulacji snu, dzięki której po wybudzeniu dziecko jest w stanie samo ponownie zasnąć. Zaburzenia snu mogą wystąpić, gdy dziecko nie nauczyło się samoregulacji.
Rozpoznanie bezsenności u dziecka
W ustaleniu, czy dziecko naprawdę cierpi na zaburzenie snu pomaga odpowiedzenie sobie na kilka pytań. Czy dziecko wstaje rano wypoczęte? Czy budzi się samo, zawsze o podobnej porze? Czy wydaje się zmęczone, senne, przysypiające w ciągu dnia (pomijamy czas tuż przed drzemką)? Czy odsypia, gdy ma taką możliwość, np. w weekend (dotyczy głównie starszych dzieci)? Jeśli w naszym odczuciu dziecko śpi za krótko, ale jest pełne energii, rozwija się prawidłowo, a odpowiedzi na powyższe pytania nie są niepokojące, to prawdopodobnie potrzeba snu jest zaspokojona. Aby pozbyć się obaw, wskazane jest zasięgnięcie porady lekarza rodzinnego, który znając normy rozwojowe, przeanalizuje przypadek naszego dziecka i doradzi konkretne rozwiązania. Istnieją bowiem różne rodzaje bezsenności u dzieci wymagające odmiennego postępowania.
Czym jest bezsenność behawioralna?
Warunkowa bezsenność behawioralna pojawia się, gdy dziecko nie ma zapewnionej odpowiedniej „otoczki” dla zasypiania. Ta „otoczka” jest warunkiem dla pojawienia się snu. Zwykle jest to wyuczone zachowanie lub otoczenie, które jest kojarzone bezbłędnie z porą spania. Przykładowo może to być śpiewanie kołysanki, picie mleka, czy czytanie odpowiedniej bajki. Jeśli jednak rytuał będzie zbyt skomplikowany, obudzone w nocy dziecko może reagować płaczem lub wymuszać na rodzicach przywoływanie danego schematu, gdyż nie będzie potrafiło samo na powrót zasnąć.
Bezsenność behawioralna z braku dyscypliny występuje u dzieci, które nie mają postawionych jasnych granic lub nie są one jednomyślnie egzekwowane przez oboje rodziców. Dziecko protestuje podczas układania do snu, żąda coraz to nowych działań, co ma na celu opóźnienie zaśnięcia.
Zbyt duża ilość snu, a bezsenność
Zbyt długi czas pozostawania w łóżku, w stosunku do zapotrzebowania na sen, może skutkować utrudnionym zasypianiem, licznymi wydłużonymi wybudzeniami w nocy oraz wczesnym wstawaniem. Dla przykładu, 2-letnie dziecko powinno spać w nocy około 10 godzin i dodatkowo 2 godziny drzemek w ciągu dnia. Położone do łóżeczka o godzinie 20 wstanie już o 6 rano. Nie należy wydłużać tego czasu, nawet jeśli rodzice chcieliby poleniuchować rano w weekend.
Opisane powyżej przypadki dotyczą zdrowych dzieci, u których z różnych przyczyn pojawiło się zaburzenie snu. Mogą to być problemy rodzinne, szkolne i inne. W procesie diagnostycznym powinny być wykluczone choroby i zmiany organiczne, które mogą być przyczyną dolegliwości. W innym naszym artykule zostały opisane metody diagnostyki oraz leczenia bezsenności u dzieci.
Lek. med. Ilona Wróblewska-Oniśk
Czytaj także:
Leczenie bezsenności behawioralnej u dzieci: https://www.zdrowykregoslup.pl/leczenie-bezsennosci-behawioralnej-u-dzieci/
Aromaterapia w zaburzeniach snu: https://www.zdrowykregoslup.pl/aromaterapia-w-zaburzeniach-snu/
Jaką poduszkę wybrać do snu?: https://www.zdrowykregoslup.pl/jaka-poduszke-wybrac-do-snu/